Uchodźcy z Ukrainy — koszt czy inwestycja dla Polski?

Dlaczego powinniśmy patrzeć dłużej niż „dziś i jutro”

W ostatnich miesiącach w debacie publicznej powraca argument — przede wszystkim ze strony Konfederacji — że Polska „wydaje bardzo dużo” na uchodźców z Ukrainy i że przysparzają one obciążenia budżetowi.

Na przykład posłowie Konfederacji podkreślają, że należy ograniczyć świadczenia socjalne dla obywateli Ukrainy w Polsce, uznając, że „Polski nie stać na to, żeby utrzymywać dwa narody”. Strona główna+2NCZAS.INFO+2
Również PiS w części swych wypowiedzi przyjmował ton krytyczny wobec przyznawania świadczeń, jeśli nie będą spełnione warunki pracy i podatków płaconych w Polsce. NCZAS.INFO+1

Jednak — gdy przyjrzymy się danym — obraz wygląda inaczej niż prosta narracja o „obciążeniu”.

Fakty ekonomiczne — co pokazują najnowsze analizy

Według raportu Deloitte (przy współpracy z UNHCR) obecność uchodźców z Ukrainy (połaczona z ich aktywizacją zawodową) przyczyniła się w 2024 r. do wzrostu gospodarczego Polski o około 2,7% PKB. Demagog+2data.unhcr.org+2
Z danych analizy „Wsparcie czy obciążenie” wynika, że wpływy z podatków i składek płaconych przez obywateli Ukrainy są wyraźne — np. w latach 2021-2024 wpływy z CIT, PIT i VAT od obywateli Ukrainy to ok. 5,65 mld zł, a łączne składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne dla wszystkich obywateli Ukrainy w Polsce w 2023 r. osiągnęły około 13 mld zł. Demagog+1
Eksperci wskazują, że koszty wsparcia — choć realne — zostały już w dużej części zrównoważone przez wpływy ekonomiczne wynikające z pracy, konsumpcji i aktywności przedsiębiorczej uchodźców. Demagog+1

Dlaczego długofalowo ryzykujemy, jeśli ograniczymy aktywizację i obecność

Rynek pracy i demografia
Polska stoi przed wyzwaniem starzejącego się społeczeństwa i niedoboru pracowników w wielu sektorach. Obecność aktywnych zawodowo osób z Ukrainy łagodzi te problemy — zwiększając podaż pracowników, zwiększając produkcję i konsumpcję. Ograniczenie ich liczby albo utrudnienie pracy oznacza potencjalne zwolnienie tempa wzrostu gospodarczego.
Budżet państwa i system składkowy
Jeśli osoby pracujące wyjadą lub zostaną zniechęcone barierami – spadnie wpływ podatków i składek, a pozostanie problem świadczeń i kosztów – co pogorszy bilans finansów publicznych. Wydatki będą rosły, a wpływy maleć — to scenariusz, którego obóz silnie krytyczny wobec uchodźców zwykle nie zakłada.
Inwestycja kapitału ludzkiego
Szybkie i szerokie włączenie uchodźców na rynek pracy przynosi większe efekty niż długie czekanie — według analizy Deloitte dostęp do zatrudnienia był kluczowy w generowaniu efektów pozytywnych. Deloitte+1 Gdy proces aktywizacji się wydłuża — efekty maleją.
Konsekwencje polityczne i społeczne
Jeżeli polityka będzie szła w stronę utrudniania dostępu do pracy, świadczeń i prawa pobytu — część osób może zdecydować się na wyjazd, powrót na Ukrainę lub migrację gdzie indziej. To oznacza utratę korzyści, które już generują — a jednocześnie pozostawienie wyzwań (kosztów pomocowych, integracyjnych) bez równoważących wpływów.

Odniesienie do stanowisk politycznych

Konfederacja w swoich propozycjach ocenia, że „Polski nie stać na to, żeby utrzymywać dwa narody” i postuluje m.in. ograniczenie przywilejów dla obywateli Ukrainy w Polsce. NCZAS.INFO+1
To stanowisko opiera się głównie na perspektywie kosztów — ale często pomija wyliczenie wpływów, wzrostu gospodarczego i faktu, że aktywizacja może być pozytywną inwestycją.
PiS częściowo przyjął ton warunkowania — np. świadczenia dla Ukraińców tylko wtedy, gdy pracują i płacą podatki w Polsce. NCZAS.INFO+1
Choć warunkowość jest racjonalna, należy dodać, że dane pokazują — im szybciej i szerzej aktywizacja, tym większy zysk — co oznacza, że ograniczanie praw pracowniczych lub barier może być kontrproduktywne.

Wnioski i rekomendacje komunikacyjne

W komunikacji warto podkreślać, że obecność uchodźców to nie tylko koszt, ale realne korzyści dla budżetu i gospodarki — wzrost PKB, wpływy podatkowe, zwiększona produkcja i konsumpcja.
Warto mówić o perspektywie średnio- i długoterminowej — nie tylko „ile dziś wydajemy”, ale „ile zyskujemy i jakie będą konsekwencje, jeśli działania hamujące aktywizację odniosą skutek”.
Przywołać konkretne dane: np. 2,7% PKB dodatkowego wzrostu w 2024 r. dzięki uchodźcom z Ukrainy.
Podkreślić, że środowiska krytyczne uchodźców mówią o kosztach, ale pomijają wpływy — i że to nie uprzywilejowanie, lecz włączenie pracownicze i podatkowe jest kluczem do korzyści.
Ostrzec przed scenariuszem: jeśli polityka utrudni pracę i stabilność pobytu – Polska może stracić aktywnych pracowników, co przełoży się na niższe wpływy i wolniejszy rozwój.
Utrwalanie narracji strachu i „obrony przed kosztami” jest krótkowzroczne i sprzeczne z interesem gospodarczym Polski.

Obecna narracja części środowisk politycznych — zwłaszcza tych operujących hasłami o „nadmiernych kosztach Ukraińców” — opiera się na emocjach i niepełnym obrazie danych. To przykład klasycznego zakłamania ekonomicznego połączonego z polityką strachu.

Dane z niezależnych analiz (m.in. Deloitte, BGK, UNHCR) jednoznacznie wskazują, że bilans obecności obywateli Ukrainy w Polsce jest dodatni. Ich praca, podatki i składki nie tylko równoważą koszty wsparcia, ale realnie zwiększają PKB i stabilność finansów publicznych. Próby przedstawiania tej grupy jako obciążenia są więc niezgodne z faktami i szkodliwe z punktu widzenia długofalowych interesów Polski.

W perspektywie strategicznej ograniczanie dostępu do rynku pracy, świadczeń czy stabilnego pobytu mogłoby skutkować odpływem wykwalifikowanych pracowników i spadkiem wpływów budżetowych. Z ekonomicznego punktu widzenia oznaczałoby to osłabienie potencjału rozwojowego kraju. Dlatego zamiast podsycać lęk, polityka publiczna powinna wspierać integrację i produktywność — bo to inwestycja, a nie koszt.

Źródła

Deloitte / UNHCR, Analiza wpływu uchodźców z Ukrainy na gospodarkę Polski, 2024.
BGK, Wpływ imigrantów z Ukrainy na polską gospodarkę, 2024.
GUS, Cudzoziemcy na polskim rynku pracy – lipiec 2024.
Demagog.org.pl, Uchodźcy z Ukrainy wspierają polską gospodarkę – raport przeczy stereotypom, 2024.
Nczas.info, Konfederacja o zmianach w specustawie uchodźczej, 2025.